روزنامه وقايع اتفاقيه يكشنبه 20 ارديبهشت 1383
بهمن احمدي امويي
«هشدار! در مصرف اين دارو دقت ويژه شود. خطر عفونت بسيار جدي است.»
اين جمله‌اي است كه در روي هر بسته از داروي بيهوشي پروپوفول چهار مرتبه با رنگ قرمز تكرار شده است. اما اشكال اين هشدارها براي يك مصرف كننده ايران آن است كه تماماً به زبان آلماني است. زباني كه كمتر دكتر و يا پرستار ايراني با آن آشنايي دارد.
در يكي از روزهاي سرد و بي‌روح زمستان سال پيش دو نفر از نمايندگان شركت‌هاي توزيع و واردكننده داروهاي تك نسخه‌اي كه از قضا رقباي جدي يكديگر بودند به فاصله 15 روز از يكديگر در شهر فرانكفورت آلمان با نمايندگان شركت توليدكننده داروي بسيار قوي بيهوشي پروپوفول (PROPOFOL) ديدار داشتند. آن قرارها نتيجه داد و محصولات آن شركت از برلين به مقصد فرانكفورت بارگيري و از آنجا با هواپيما به تهران منتقل شد. توليدكننده اين دارو مي‌دانست كه حساسيت بسيار زياد آن ايجاب مي‌كند تا شرايط نقل و انتقال و توزيع و مصرف آن در شرايط ويژه و با كمك نيروهاي متخصص و مجرب صورت بگيرد. شرايطي كه طرف واردكننده نيز مي‌بايستي به آن آگاهي كامل داشته باشد.
مصرف عمومي داروي بيهوشي پروپوفول از حدود 15 سال پيش در جهان و نزديك به دو سال پيش در ايران شروع شد. اين دارو شرايط بيهوشي بسيار خوبي ايجاد مي‌كند. بيهوشي سريع و بيداري كامل و سريع بعد از قطع دارو. مصرف بي خطر آن در نارسايي‌هاي كليوي و كبدي و بسياري از بيماري‌هاي ديگر همه دلايل كافي هستند براي گسترش روزافزون آن و علاقه پزشكان به استفاده از آن اما اين همه ماجراي مربوط به اين دارو نيست.
در صفحه 1265 و 1266 در چاپ سي‌وسوم كتاب «مارتين دل» كه كتاب معروف مادر داروشناسي در دنياست و در سال 2002 منتشر شده در خصوص اين دارو توضيحاتي آمده است: «در فاصله بين ژوئن 1990 و فوريه 1993 در هفت بيمارستان آمريكا 62 مورد عفونت شديد ناشي از مصرف پروپوفول از سوي مركز كنترل و پيشگيري بيماري در ايالات متحده آمريكا گزارش شد. همچنين در گزارش ديگري 1155 مورد عفونت از 20 ايالت آمريكا كه آن نيز به خاطر مصرف پروپوفول بود. اعلام شد. در ماه مي1989 كميته ايمني دارويي انگليس نيز 268 مورد عوارض شديد دارويي ناشي از مصرف پروپوفول را بررسي كرد. از اين عده 37 مورد تشنج، 32 مورد حساسيت مهلك و كشنده و 13 مورد توقف ضربان قلب بوده‌اند. پنج مورد مرگ نيز در رابطه با مصرف پروپوفول به اين كميته ايمني دارو گزارش شد.»
پس از اين گزارشات بود كه براساس نوشته ژورنال پزشكي انگلستان جديد (در ژولاي 1995) كه يكي از معتبرترين مجله‌هاي پزشكي دنيا است، به خاطر استعداد بسيار زياد اين دارو به عفونت بعدها ماده‌اي ضد باكتري و ضدرشد ميكرب را به آن افزودند. اين ماده جديد عفونت ايجاد شده توسط باكتري‌ها را به تأخير مي‌انداخت. در حال حاضر در تمام آمريكا و اروپا نوع جديد داروي پروپوفول مصرف مي‌شود. پس از اين اقدام گزارش‌هاي رسيده حاكي از كاهش شديد عوارض پيشين آن بوده است.
پس از آن جلسه در فرانكفورت آلمان داروي بسيار قوي بيهوشي كه متأسفانه از نوع بدون محافظ آن ربوده در اندازه‌هاي 20 سي‌سي و 50 سي‌سي و 100 سي‌سي خريداري و به ايران وارد شد. فروشنده بارها به خريداران ايراني خود تأكيد كرد كه اين دارو بايد از آلودگي دور بوده و در شرايط كاملاً استريل و توسط پرسنل آموزش ديده مصرف شود و حداكثر تا شش ساعت پس از باز كردن جعبه اصلي دارو. مصرف شود. ضمن اينكه اين دارو بايد در درجه حرارت خاص نگهداري شود و مقدار باقيمانده آن نيز دور ريخته شود.
در گفت‌وگويي كه با دو تن از پزشكان و متخصصان بيهوشي انجام شده آن‌ها نكات جالبي را درباره اين دارو متذكر شده‌اند: «متأسفانه واردات و مصرف و توزيع اين دارو با ايرادات بسياري همراه بوده است. از همه مهمتر اينكه نوع بدون محافظ آن كه استعداد بسيار بيشتري براي رشد ميكروب دارد، خريداري و وارد شده است. ضمن اينكه ميزان عفونت‌هاي گزارش شده با آمپول 20 سي‌سي آن كمتر از نوع 50 سي‌سي آن بوده كه در اكثر بيمارستان‌هاي ايران از جمله ايرانمهر نوع اخير آن يعني 50 سي‌سي مورد استفاده بوده است.»
اين پزشكان يادآور مي‌شوند: «قوطي حاوي دارو و آمپول آن مي‌بايستي حاوي بروشور ترجمه شده و هشدارهاي لازم باشد. اما نمونه‌هاي وارداتي آن فاقد هرگونه توضيح و كتابچه به زبان فارسي است و تماماً به زبان آلماني نوشته شده است.»
حالا ديگر كاملاً مشخص شده كه اين دارو توسط بعضي از شركت‌هاي داروهاي تك‌نسخه‌اي توزيع و وارد شده است. شركت‌هايي كه گاه افراد صاحب نفوذي نيز بر آن‌ها حكم مي‌رانند. اگر چه گفته مي‌شود اين داروها سالم بوده‌اند اما اين سلامت فقط به اين مفهوم است كه قبلاً و در زمان خريد احتمالاً آلوده نبوده‌اند. اما اين امكان وجود دارد كه در مراحل خريد يا مصرف آلوده شده باشند. ضمن اينكه خريداري و وارد كردن نوع بدون محافظ آن خود امكاني است براي عفوني شدن اينكه به ياد بياوريد كه پيش از اين نيز افكار عمومي با پرونده مشابهي روبه‌رو بودند كه در آن از وارد شدن خون‌هاي آلوده به سختي انكار شد اما در نهايت نتيجه چيز ديگري بود.
چند روز پيش رئيس انجمن متخصصان بيهوشي در يك برنامه زنده تلويزيوني اظهار داشت: «من ناچارم كه نام داروي پروپوفول را كه عامل مرگ چهار نفر و آسيب‌ديدگي جدي 9 نفر ديگر بود اينجا ببرم. اگر چه ممكن است عواقب سختي براي من داشته باشد. اما من پاي همه چيزش ايستاده‌ام...»
فوري مجري آن برنامه تلويزيوني دست‌نوشته‌اي را به دست او داد كه گفته شده او را از ادامه بحث در اين رابطه برحذر داشته است. در همان برنامه يكي ديگر از متخصصان رو به رئيس انجمن متخصصان بيهوشي گفت: "آقاي دكتر، سرانجام شهامت به خرج داديد و سكوت را شكستيد و نام دارو را برديد ."
با شنيدن چنين ماجرايي بايد به وجود باندهاي پرقدرت مافيايي در پشت پرده واردات داروي پروپوفول پي برد. مسلم است كه مشكلات بيمارستان ايرانهمر مربوط به پروپوفول بوده و حالا بايد مشخص شود كه چرا در خريداري اين دارو دقت لازم نشده و نوعي از آن خريداري شده كه فرمولاسيون آن مربوط به گذشته است و در كشورهاي توليدكننده‌اش نيز ديگر از آن استفاده نمي‌شود. ضمن اينكه بايد پرسيده شود چرا با اين وسعت آن‌ها اقدام به خريداري آن كرده‌اند.
پزشكان متخصص بر اين باورند كه مشكل ايجاد شده و بيماراني كه مشكل حادي نداشتند، از عوارض به وجود آمده نجات يافتند اما در بيماران مسن و يا بيماراني كه زمينه عدم تحمل آن وضعيت را داشته‌اند، مشكلات اساسي به وجود آورد. پس بايد اين دارو را مسؤل قسمتي از كل مشكل به وجود آمده دانست. هر چند كه شايد بي‌دقتي تكنسين‌هاي بيهوشي نيز در اين موضوع قابل طرح باشد چرا كه در بروشوري كه به زبان آلماني در جعبه دارو است و براساس گزارشات مستند در مراكز علمي، اين دارو بايستي با دقت ويژه در شرايط استريل و توسط نيروهاي مجرب مصرف شود البته اين موضوع نيازمند بررسي‌هاي دقيق‌تر است. چرا كه وقتي تكنسين‌هاي بيهوشي نمي‌توانند بروشورهايي به زبان آلماني را بخوانند ، چگونه قادر خواهند بود كه دستورهاي آن را اجرا كنند. .واقعاً چه كسي در اين ماجرا مقصر است. واردكنندگاني كه به خاطر سود بيشتر داروي ارزانتر اما غيرمطمئن را خريدند يا آن‌ها كه به اين دارو اجازه ورود به كشور دادند و يا مسؤلان بيمارستان كه آن را خريداري كردند و يا متخصصان بيهوشي؟ چه كسي به اين سؤال پاسخ خواهد داد؟
