روزنامه ایران /23 شهریور 1381

بهمن احمدي امويي

بي اعتمادي نسبت به آمريكا، ترس از ارتش صدام و وجود تبعيدي هاي فراوان طرفداران احزاب مختلف كردي، مسائلي هستند كه درپس ذهن هرفرد كردستان عراق جاخوش كرده و تاحدودي آنها را نسبت به آينده نگران كرده است.
درطول سالهاي دهه ۸۰ ميلادي، نزديك به ۱۸۰هزار كردعراقي مفقود شدند كه هيچكس اميدي به زنده ماندن آنها ندارد. حدود ۸۰۵هزار نفر نيز از سرزمين هاي خود رانده شده اند. درواقع، دولت عراق دراين سالها مشغول عربي كردن بخش بزرگي ازمناطق كردنشين بوده است. درحال حاضر، منطقه نفتي «كركوك»، «موصل» و بخش جنوبي استان «سليمانيه» در كنترل ارتش عراق است و تعداد بسياري از كردهاي ساكن در اين مناطق را به سرزمين هاي شمالي رانده اند.

پيشمرگان كرد به من مي گويند: ارتش عراق با همه تجهيزات خود هرگز قادرنبود ما را در كوهستانها و جنگل هاي منطقه تعقيب كند، اما وقتي آنها از سلاح هاي شيميايي استفاده كردند، ما هيچ چاره اي جز ترك خاك خود نداشته ايم. هنوز و پس از گذشت بيش از ۱۰سال از آن روزهاي تلخ، درهرشهر و روستايي كه صداي انفجار همراه با دود بلندمي شود، تصورمردم اين است كه ارتش عراق از سلاح هاي شيميايي استفاده كرده است.

بيش ازهمه، مردم و پيشمرگان كرد در «حلبچه» اين خاطره را با تلخي همراه با وحشت بيان مي كنند و آرزو دارند هرگز چنين اتفاقي تكرارنشود. بي اعتمادي كردها به آمريكا نيز بخش ديگري از معضلات امروز جامعه كرد است.
يك مقام مسؤول در دفتر سياسي حزب دموكرات كردستان عراق مي گويد: ماهرگز نمي توانيم مانع حمله آمريكا به عراق شويم. آنها تصميم خود را گرفته اند. به ناچار ما هم بايد خود را آماده هرشرايطي بكنيم. كردها بر اين باورند كه آمريكايي ها هروعده اي كه به آنها داده اند، خيلي زود فراموش و ازآن عدول كرده اند. در سال ۱۹۷۵ كه ارتش عراق حمله شديدي به كردستان عراق كرده بود، دولت وقت آمريكا با كمك رژيم گذشته ايران قول يكسري حمايت ها و همكاري ازجمله حمايت نظامي را به آنها داده بود، كه هرگزعملي نشد. كردها همچنين درسال هاي ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ تجربه بسيارتلخي از بي توجهي آمريكاييها به سرنوشت خود را پشت سرگذاشته اند.

اصرارهاي «هوشيارزيباري» رئيس كميته روابط خارجي حزب دموكرات كردستان عراق و نماينده ويژه «مسعودبارزاني» درنشست واشنگتن برضرورت وجود تضمين هاي رسمي و بين المللي براي كردها، نشان از اين بي اعتمادي مفرط دارد. وقتي از آنها مي پرسم كه اين تضمين ها چه بايد باشد، درپاسخ مي گويند: ما براي حفظ دستاوردهاي ۱۰سال گذشته خود، نهادسازي هاي گوناگون و فاصله گرفتن مردم ازاسلحه و روي آوردن به گفت وگو و بازسازي نياز به امنيت و ثبات داريم و اين نيز با ضمانت هاي رسمي و علني و بين المللي همراه خواهدبود.
اما وقتي مي گويم «عرفات هم در فلسطين چنين تضمين هايي باخودداشت، اما اروپاييها و بويژه آمريكاييها به وعده هايشان درمورد وي عمل نكردند»، فقط به يكسري از اشتباهات دركار عرفات و جنبش فلسطيني ها اشاره مي كنند.
«نسرين مصطفي صديق» زن ۳۵ساله تكنوكراتيكي كه وزيربازسازي و توسعه كردستان عراق است، مي گويد: عراقي ها هنگام تخليه مناطق كردنشين و مبارزه با آنها ۴۵۰۰خانه را ويران و هزاران نفر را اخراج كرده اند. ما در اين سالها موفق شده ايم ۳۵۰۰خانه، شبكه اي از خانه هاي بهداشت و راه را بازسازي كنيم. اما براي بازگشتن مردم به منازل خود نياز به امنيت، صلح و گفت وگو داريم.

«نورالدين» مرد ۵۰ساله اي كه دربخش نام نويسي اعضاي جديد در حزب دموكرات كردستان عراق كارمي كند، در يك قبرستان قديمي درشهر صلاح الدين مي گويد: ما جنگ نمي خواهيم. يك زماني هرپيشمرگ با اسلحه كه وارد خيابان و يا رستوراني مي شد، همه از او مي ترسيدند، اما حالا ديگر اسلحه نه تنها احترام و ترس نمي آورد، بلكه نفرت هم ايجادمي كند. ما حالا نياز به فرهنگ، اقتصاد و صلح داريم. عراق نبايد دوباره درگير يك جنگ با آينده نامعلوم شود. او معتقداست كه رهبران كرد به دنبال جنگ نيستند، اما عده اي مي خواهند جنگ را به آنها تحميل كنند.

كردها اينك از شعار خودمختاري و خودگرداني كوتاه آمده اند و به وجود يك عراق فدرال رضايت مي دهند. آنها مي گويند: حاضريم از بسياري توانايي ها و خواسته هاي خود چون داشتن روابط خارجي مستقيم و مستقل، ارتش و نيروهاي نظامي و توان تصميم گيري مستقل براي بازسازي و تعيين سرنوشت خود را كه درطي سال هاي گذشته به دست آورده ايم، صرفنظر كنيم. اما درآينده يك كردستان فدرال دردل عراق فدرال وجودداشته باشد؛ آينده اي كه وقتي درمورد زمان و نوعش با آنها صحبت مي كنم، بااميدواري مي گويند: حتماً چنين خواهدشد. درگيري پراكنده و گاه شديد نيروهاي حزب دموكرات كردستان و اتحاديه ميهني كردستان عراق معضل ديگر جامعه امروزكرد اين كشور است كه آنها را نسبت به آينده نگران كرده است. اگر هم اينك اين نيروها روابط خوبي با يكديگر دارند و درراستاي توافق هاي بين المللي و تلاش هاي ديپلماتيك صورت گرفته به يك سري توافق نيز رسيده اند، اما تعداد بسياري از طرفداران اين دو حزب مسلط كردستان عراق سالهاست كه خانه و زندگي خود را ازدست داده اند و در تبعيد به سرمي برند.

«آراز» ۲۸ساله، ۷سال است سليمانيه را نديده است. او ازما مي خواهد وقتي به سليمانيه رفتيم براي او دو عكس از سليمانيه به يادگار بفرستيم و نامه اي را نيز به بستگانش برسانيم. او اهل سليمانيه است كه در حال حاضر در كنترل نيروهاي اتحاديه ميهني قراردارد. او دانشجوي ادبيات كردي دانشگاه سليمانيه و طرفدار حزب دموكرات كردستان بود. اما از وقتي نيروهاي اتحاديه، سليمانيه را دراختيار خودگرفتند. وي به همراه تعدادي از اعضاي خانواده اش به منطقه اربيل كه تحت كنترل حزب دموكرات است، پناه آورده. اما نامزدش و انبوهي از خاطرات تلخ و شيرين زندگي اش را در سليمانيه برجاي گذاشته است. او از اكنون در يك رستوران متعلق به حزب دموكرات كارمي كند و منتظر روزي است كه بتواند به سليمانيه برگردد.

تعداد خيلي زيادي ازكردهاي طرفدار اتحاديه ميهني نيز كه در اربيل، دهوك و شهرهاي ديگر زندگي مي كردند، سالهاست كه درحال تبعيد در سليمانيه هستند. با همه اين مشكلات آنها اميدوارند كه بزودي يك دولت فدرال در عراق به وجودآيد و نخستين حكومت فدرال خاورميانه را بنيان نهند.