{{{ {{۱۷ ابان ۱۳۸۲ روزنامه شرق}} }}}
بهمن احمدی‌امویی
شرکت‌های تجاری و مقامات اقتصادی ایران مستقر در عراق انتظار دارند که تا پایان سال مالی جاری بیش از ۴۰۰ میلیون دلار کالا و خدمات به عراقی‌ها بفروشند، رقمی که در تمام ۲۵ سال گذشته در روابط اقتصادی دو طرف بی‌سابقه نشان می‌دهد. تجار و شرکت‌های ایرانی از سال ۱۹۹۲ به این سو و با استقلال نسبی منطقه کردستان عراق از دولت مرکزی این کشور روابط اقتصادی خود را با این بخش به شدت گسترش دادند. سال گذشته حجم فروش کالاهای ایرانی در این منطقه از عراق به ۲۷۰ میلیون دلار رسید. واقعیت این است که عراق یک بازار بالقوه برای ایرانی‌ها محسوب می‌شود. البته اگر بدانند که چگونه این فرصت را همانند فرصت‌های دیگر پیش آمده در آسیای‌میانه و افغانستان به راحتی از کف ندهند. این برای اولین بار است که تجار ایرانی وارد منطقه مرکزی عراق می‌شوند. برای مدت ۱۰ سال آن‌ها در منطقه شمال عراق حضور داشته‌اند. سال گذشته رقم فروش کالاهای خود را به ۲۷۰ میلیون دلار رساندند و در نمایشگاه سلیمانیه نیز که در ۲۲ شهریور سال جاری به مدت هشت روز در سلیمانیه، یکی از مهم‌ترین شهرهای کردنشین شمال عراق از سوی ۸۵ شرکت تجاری ایران برگزار شده بود، آن‌ها توانستند ۵۰ میلیون دلار قرار داد قطعی و حدود ۵۰ میلیون دلار دیگر نیز قرارداد بالقوه تجاری با طرف‌های عراقی و کرد خود امضا کنند.
این موفقیت، ایرانی‌ها را تشویق کرد که برای نخستین بار وارد بخش مرکزی و جنوبی عراق شوند و امیدوار باشند تا پایان سال حجم فروش خود را به ۴۰۰ میلیون دلار برسانند. این امیدواری چندان هم دور از ذهن نخواهد بود. زمینه‌های بسیاری برای حضور انواع کالاهای ایرانی در عراق وجود دارد. آن‌ها جنگ هشت ساله ایران و عراق را مربوط به گذشته می‌دانند و تقریبا در خیابان با هر عراقی که صحبت می‌کنید کمتر نشانه‌ای از آن هشت سال را در ذهن دارد. آن‌ها در پس آن هشت سال آنچنان مسایل و مشکلاتی را پشت سر گذاشته‌ند که برای به خاطرآوردن تلخی گذشته‌ها نیازی نیست خیلی به خاطره‌های دوردست خود رجوع کنند.
جنگ با کویت، ۱۰ سال محاصره اقتصادی، حمله‌های مقطعی آمریکایی‌ها در زمان ریاست جمهوری کلینتون و جنگ دوم با آمریکایی‌ها.
اگرچه آمار دقیقی در هیچ زمینه‌ای در عراق وجودندارد، اما میزان شیعیان عراق بیش از ۵۰ تا ۷۵ درصد تخمین زده می‌شود و هرکس با توجه به پایگاه اجتماعی، اقتصادی و مذهبی خود آماری را در این باره بیان می‌کند. اما تعداد این شیعیان هرچه باشند، واقعیت این است که آن‌ها در تمام منطقه مرکزی و جنوبی عراق پراکنده‌اند و دست بالا را هم دارند. همه آن‌ها نسبت به ایران نظر مساعدی دارند و از این که با یک ایرانی برخورد می‌کنند بسیار خوشحالند. در واقع زمینه‌های روانی و ذهنی مصرف‌کنندگان عراقی نسبت به ایران بسیار مهیاست. شرایطی که هرگز یک ترک به عنوان بزرگ‌ترین رقیب ایران از آن برخوردار نیست.
{{مرکز شیعه‌نشین}}
دوساعت پس از حرکت از مرز مهران و ۵/۲ ساعت پس از حرکت از مرز خسروی در استان‌های ایلام و کرمانشاه ایران، وارد مرکز شهر بغداد می‌شوید. از بغداد تا کربلا ۱۰۰ کیلومتر و تا نجف و کوفه ۱۸۰ کیلومتر به طرف جنوب راه است . کاظمین یکی دیگر از مهم‌ترین مراکز تجمع شیعیان حالا دیگر جزیی از شهر بغداد محسوب می‌شود.
سامرا نیز با ۱۵۰ کیلومتر فاصله از بغداد در شمال این شهر واقع است. تمام این مناطق شیعه‌نشین منطقه مرکزی عراق هستند که ایرانی‌ها برای نخستین بار پس از سال‌ها می‌خواهند روابط تجاری گسترده‌ای با آن‌ها داشته باشند.
موقعیت جغرافیایی این منطقه و فاصله بسیار نزدیک آن‌ها از مرزهای غربی ایران یکی دیگر از مزیت‌های نسبی ایران برای حضور در این بازار است. به ویژه این که در دی‌ماه با حضور ۲۰۰ شرکت ایرانی نمایشگاه کالاهای ایرانی در نجف برگزار خواهد شد. نمایشگاهی که بسیاری بر این باورند دستاوردهایش کمتر از نمایشگاه سلیمانیه در شهریورماه نخواهد بود.
{{۹درصد رب گوچه، ۱۰ درصد لوازم خانگی}}
۹ درصد رب گوجه بازار مرکزی عراق و بغداد توسط ایرانی‌ها تامین می‌شود. تا پیش از شروع موج شدید گرما در مرداد ماه نوشابه خانواده زمزم ۹۰ درصد این بازار را در اختیار داشت. تعداد افراد خانواده‌ها در عراق بسیار بالاست و این موقعیت مناسبی برای کالایی چون نوشابه خانواده بود. اما با شروع گرما علاقه به نوشابه‌های کم‌حجم‌تر افزایش یافت و ترک‌ها و عربستان سعودی بازار نوشابه ایرانی را در دست خود گرفتند. حالا دیگر کمتر در فروشگاه‌ها و مغازه‌های بغداد و دیگر شهرهای مرکزی عراق می‌توان نوشابه ایرانی رادید.
همچنین ۱۰۰درصد محصولات پلاستیکی بخش مرکزی عراق در اختیار ایرانی‌هااست و از این نظر کاملا بی‌رقیب هستند. چسب، ظروف پلاستیکی، انواع نایلون و نایلکس از این جمله‌اند.
اما در بخش مواد غذایی و به ویژه لبنیات، ایرانی‌ها حرفی برای گفتن ندارند. ترکیه، لبنان و سوریه تمام این بازار را در اختیار دارند. در زمینه پوشاک هم که کمترین مزیتی رابرای ایرانی‌ها می‌توان متصور بود. پوشاک‌های ساخت ترکیه و سوریه تمام این بازار را اشباع کرده‌اند. از این نظر ترک‌ها حالا دیگر رقیب جدی اروپایی‌ها در خود اروپا شده‌اند. ارزانترین و بهترین پارچه‌ها و لباس‌ها را می‌توان در هر مغازه‌ای در بغداد و دیگر شهرهای عراق در شمال و جنوب خرید، قیمت‌هایی کاملا باور نکردنی برای مصرف‌کننده ایرانی .
یک قواره پارچه چادر مشکی اعلا که در ایران گاه تا ۱۰۰هزار تومان قیمت دارد در بازار مقابل کربلا به راحتی هشت هزار و ۹ هزار تومان خریده می‌شود. لباس‌های چینی با کیفیت و قیمت بسیار مناسب کوچکترین فضایی را برای حضور منسوجات و پارچه‌های ایرانی باقی نگذاشته است.
دو سه علامت تجاری انواع لوازم خانوادگی از جمله یخچال ایران در بازار بغداد دیده می‌شود. اما نه به وفور و فراوانی LG و سامسونگ و کونکا و غیره. تقریبا تمام این بازار در اختیار کره جنوبی و کشورهای حوزه آسیای جنوب شرقی است. همه هم از طرف امارات و کویت وارد می‌شوند. البته در ابتدا وضعیت کالاها و لوازم خانگی ایران در بازار بغداد و دیگر شهرهای مرکزی خوب بود. اما به دلایل مختلف این بازار از بین رفت. عمده واردات این کالاها توسط دلالان و واسطه‌ها انجام می‌شوند و نه خود کارخانه‌های تولیدکننده و یا نمایندگان رسمی آن‌ها . این کالاها نیاز به خدمات پس از فروش دارند که کارخانه‌های ایرانی از این بابت کمترین امکان رادارند. واسطه‌هایی هم که این کالاها را وارد کردند حداقل ارتباط را بین مصرف‌کننده نهایی و تولیدکننده دارند. در نتیجه پس از مدت زمانی کوتاه نام چندان خوشی از لوازم خانگی ایران در بازار بغداد به عنوان بزرگ‌ترین بازار مصرف عراق بر جای نمانده است. در زمان حکومت صدام در این یکی دو سال آخر با توجه به قراردادهایی که با ایران منعقد شده بود، دستکش و چکمه‌های ساقه بلند، اتوبوس و ماشین‌آلات راهسازی ساخت ایران توانسته بودند وارد بازار مصرف عراق شوند.
با از بین رفتن دولت صدام و در شرایط بی‌دولتی تمامی مرزهای عراق با کشورهای همسایه به طور کامل باز شده است. حتی مقامات دولت موقت عراق اعلام کرده‌اند که تا پایان سال ۲۰۰۳ میلادی همچنان این مرزها باز خواهد بود. اگرچه گفته می‌شد این باز بودن مرزها از گمرک و تعرفه و مالیات و نبودن هیچ تشریفات خاص اداری، در سال آینده هم تمدید خواهد شد. این وضعیت می‌تواند برای حضور برنامه‌ریزی شده کالاهای ایرانی نقش مثبتی داشته باشد.
{{بازار در اختیار LG و سامسونگ}}
در حال حاضر امکان انتقال پول و درآمد حاصل از فعالیت در بازار عراق به خارج از این کشور وجود ندارد. تقریبا در عراق امروز هیچ بانکی وجود ندارد. شعبات محدودی از بانک دولتی عراق هم که فعالیت می‌کند، اقداماتشان محدود به عرضه پول جدید عراق و پرداخت حقوق کارمندان و کارکنان دولت عراق خلاصه شده است. در واقع کوچکترین امکان مراوده بانکی و بیمه‌ای در عراق در شرایط کنونی وجود ندارد.
این مساله اگرچه برای حضور شرکت‌های تولیدی ایران یک محدودیت و معضل شده، اما برای تولیدکنندگان بزرگی چون LG و سامسونگ زمینه گسترش و حوزه نفوذ را فراهم کرده است. آن‌ها هر درآمدی که از بازار عراق کسب می‌کنند، بدون انتقال به خارج، مجددا در بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند. تقریبا در هر خیابان کوچک و بزرگ بغداد یکی دو نماینده LG و سامسونگ و کونکا وجود دارد. کامیون‌ها هر ساعت برای تخلیه انواع تلویزیون، ویدئو، ضبط و رادیو و ماهواره و دیگر وسایل صوتی و تصویری در خیابان‌ها صف می‌کشند و کارگران در گرمای ظهر بغداد ازخالی کردن بارها آن‌ها و انتقال به انبارها کوتاهی نمی‌کنند.
از سوی دیگر ترک‌ها از این ضعف مالی بازار عراق استفاده دیگری برده‌اند. آن‌ها به شیوه‌ای دیگر در صدد جذب تجار عراق هستند. البته آن‌ها از عدم علاقه عراقی‌ها به خود کاملا واقفند و این بی‌علاقگی را چاشنی روابط حسنه خود کرده‌اند. بانک‌های ترکیه برای هر تاجر عراقی که در آن بانک‌ها در ترکیه حساب باز کنند، اعتبار ویژه‌ای ارایه می‌دهند. این تجار می‌توانند بااستفاده از اعتباری که این بانک‌ها به آن‌ها می‌دهند بدون کمترین نگرانی از عدم انتقال پول خود از عراق به ترکیه، از بازارهای ترکیه استفاده لازم را ببرند. این موضوع با وجود بی‌میلی عراقی‌ها به ترکیه موجب شده که آن‌ها رو به این کشور بیاورند و ایران در این میان جایی برای کار نداشته باشد.
{{سیمان ایران گرانترین سیمان بغداد}}
مصالح ساختمانی ایران تقریبا می‌توانند در عراق بی‌رقیب باشند. کیفیت مناسب، ارزان بودن آن‌ها و راه‌های بسیار نزدیکی که ایران باعراق به نسبت ترکیه و دیگر کشورهایی که می‌توانند بالقوه رقیب ایران باشند، شرایط مناسبی را برای حضور کالاهای ساختمانی ایران فراهم کرده است. اما بی‌توجهی مسوولان بازرگانی ایران به عملکرد شرکت‌های تولیدکننده محصولات ساختمانی و بی‌برنامگی وزارتخانه های مسوول موجب شده که بازار عراق و مسوولان بازرگانی عراق هم از عملکرد مسوولان ایرانی در خصوص مصالح ساختمانی ناراضی باشند.
نگاهی به روندحضور سیمان ایران در بازار عراق در سه چهار ماه گذشته نشان می‌دهد که چگونه بی‌تدبیری در حال از بین بردن فرصت جدید دیگری برای ایران است. در مردادماه سال‌جاری سیمان ایران به ازای هر تن ۹۰ دلار وارد بازار عراق شد. در این شرایط کارخانه‌های تولیدی سیمان را در مبادی خروجی مرزهای ایران به ازای هر تن ۵۰ دلار به واسطه‌ها و تجار عراقی می‌فروخشند. این در حالی است که قیمت تمام شده سیمان در بازارهای جهانی هر تن حدود ۳۰ دلار است. در این شرایط عملکرد نامناسب و سودجویانه تولیدکنندگان سیمان و سیاست‌های نادرست وزارت بازرگانی ایران موجب از دست رفتن بازار عراق و هرج‌ومرج بازار داخل شده است . این وضیت سبب شده تا ترک‌ها این سیمان را بین ۴۰ تا ۴۱ دلار روانه بازار عراق کنند. به دنبال آن قیمت سیمان ایران هم کاهش یافت و هم‌اکنون هر تن ۵۰ دلار در بغداد فروخته می‌شود.
همزمان با این وضعیت بازار داخل نیز آشفته شد و قیمت‌ها تقریبا دوبرابر شدند. بسیاری از سودجویان سیمان‌های تولیدی سراسر کشور را روانه مرزهای غربی کردند و حالا در برابر رقیب پرقدرت ترک خود کاری نمی‌توانند بکنند. رییس اتحادیه مرکزی پیمانکاران عراق می‌گوید: “ما خواهان سیمان، آهن، فولاد و میلگرد ایران هستیم در حالی که در حال‌حاضر همه این اقلام از ترکیه، اوکراین و روسیه وارد می‌شوند.” وی که رییس بانک سرمایه‌گذاری دارالسلام بغداد نیز است، ضمن یادآوری انگیزه ایرانی‌ها برای حضور در بازسازی عراق از وضعیت فعلی مصالح ساختمانی ایران در عراق اظهارنگرانی می‌کند و می‌گوید:«پایین بودن قیمت و کیفیت خوب و نزدیکی راه ایران با عراق شرایط خوبی را فراهم کرده است. اما معلوم نیست چرا این محصولات وقتی وارد عراق می‌شوند قیمت‌های بالاتری از دیگر رقبای خود دارند.”
{{زمینه‌های گسترش فعالیت}}
اتاق بازرگانی ایران و مسوولان تجاری کشور همواره از این که عضو هیچ پیمان‌نامه منطقه‌ای و بین‌المللی معتبر برای حضورکالاهای ایران در آن بازارها نیستند، گله می‌کنند. هم اکنون برای حضور در عراق نیاز به هیچ پیمان‌نامه دو جانبه و یا چند جانبه ندارد. بر هیچ کالای وارداتی تعرفه و عوارض بسته نشده و هر کشوری که بخواهد می‌تواند وارد این بازار شود. اما چرا ایرانی‌ها این همه با نگرانی، ندانم‌کاری و بی‌سلیقگی وارد بازار عراق شده‌اند؟ اقبال خوب عراقی‌ها به لوازم خانگی ایران آنچنان از بین رفته که حالا تجار ایرانی می‌گویند اگر بتوانیم ۱۰ درصد این بازار را در دست داشته باشیم برایمان کافی است. سیمان و مصالح ساختمانی هم که کالاهایی نیستند که به وسیله پیله‌ور و واسطه‌های غیرحرفه‌ای وارد شوند. دست‌هایی در کارند که بدون توجه به مصالح کشور فقط به فکر سودجویی هستند. چشم‌انداز فعالیت ایرانی‌ها در عرصه‌های نفت، پتروشیمی و راهسازی، با توجه به تجربه ایرانی‌ها در سال‌های گذشته در عراق کاملا وجود دارد. کار در زمینه تجهیزات انتقال نیرو و انرژی، ایجاد خطوط تولید بسیار کوچک به جای فروش این کالاها در عراق یکی دیگر از زمینه‌های گسترش حضور ایرانی‌ها در عراق است.
صنایع کاشی، سرامیک، آجر و سیمان نیز از اقبال و موقعیت خوبی برخوردارند. صنایع داروسازی کشور می‌توانند در این زمینه به خوبی فعال شوند . در عراق امروز هیچ محدودیتی برای هیچ کشوری وجود ندارد. هرکس بخواهد می‌تواند در آنجا زمین بخرد، سرمایه‌گذاری کند و تجهیزات مورد نیازش را به آنجا وارد کند. عراق امروز یک منطقه کاملا آزاد با امکانات ویژه است.
+ نظری برای این مطلب وجود ندارد.
افزودن