مسیر های قاچاق کالا به غرب کشور

{{روزنامه ایران ۱۴ شهریور ۱۳۸۱}}

بهمن احمدی امویی، خبرنگار اعزامی «ایران» به شمال عراق

به جرأت می توان گفت حجم کالاهای قاچاقی که روزانه و به روشهای مختلف از شهرهای کردستان عراق وارد ایران می شود، چندین برابر کالاهایی است که از مناطق آزاد قشم، کیش و چابهار وارد ایران می شود.

وقتی از ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی به سمت جنوب غرب، گرداگرد دریاچه ارومیه را طی می کنید به هر یک از شهرهای نقده، پیرانشهر، سردشت و اشنویه که پا می گذاری مهمترین مرکز فعالیت این شهرها چند بازار ویژه فروش کالاهایی است که توسط قاچاقچیان وارد شده است. در مبادی ورودی بعضی از این شهرها تابلوهای بزرگ از وجود بازارچه های مخصوص اجناس و لباسهای خارجی با قیمت های ارزان خبر می دهد، تلویزیون ۱۴ و ۲۱ اینچ، انواع پارچه، سیگار و چای مهمترین کالاهایی است که قاچاقچیان راه بلد و ماهر مرزهای غربی با طی مسافت بسیار طولانی وصعب العبور آن را به این بازارها، می رسانند.

عثمان یکی از کسانی که در پیرانشهر چندین بار از آن طرف مرز استان اردبیل در کردستان عراق سیگار قاچاق وارد ایران کرده، می گوید: «برای امثال ما که پول نداریم، این کارها می صرفد؛ برای هر کارتن سیگار ۲ هزارتومان می دهند تا آن را روی کول خود از دره ها و کوهها عبور دهیم. اگرچه روزی ۲ تا ۳ بار می توان این کار را انجام داد ولی چندان درآمدی ندارد، راه دیگری وجود دارد که هزینه های کمتر و درآمد بیشتری عاید فرد می کند و آن عبور از راههای مالرو به وسیله قاطر و اسب است.

مهدی یکی دیگر از جوانان پیرانشهر که در یک مغازه سیگار می فروشد می گوید: «با یک قاطر می توان چندین کارتن سیگار و یا ۶ دستگاه تلویزیون ۲۶ اینچ حمل کرد. برای انتقال هر تلویزیون هم حدود ۵هزار تومان می دهند. معمولاً کسانی که از قاطر استفاده می کنند ۲ بار در روز این مسیر را طی می کنند و برمی گردند، بنابراین ۶۰ هزارتومان پولی نیست که در این روزگار به راحتی بتوان از آن صرفنظر کرد.»

در طول سالهای جنگ ایران و عراق و پس از ناآرامی های مناطق کردنشین عراق که به ایران هم سرایت کرد راههای شوسه متعددی ساخته شد که اینک بسیاری از آنها تبدیل به معبرهای آشکار و پنهان قاچاقچیان شده است. به ویژه برای افرادی که در سالهای گذشته خودرو را با ارزان ترین قیمت و از طریق این جاده ها وارد ایران می کرده اند، اما این روزها به گفته عثمان چون شماره گذاری این خودروها در ایران تقریباً غیرممکن شده مشتریان زیادی ندارد.
در میان راههای متعددی که برای قاچاق کالا مورد استفاده قاچاقچیان قرارمی گیرد، فقط اصلی ترین آنها توسط نیروهای نظامی ایران کنترل می شود.

فقط نبود نیروهای ایرانی گمرک بر سر این راهها و مرزها نیست که کار قاچاقچیان را راحت کرده بلکه مشکل عمده نبود یک اراده قوی در آن سوی مرز در منطقه اربیل و سلیمانیه عراق است.

مهمترین مرکز درآمد منطقه اربیل که توسط حزب دموکرات عراق کنترل می شود درواقع همان گمرک ابراهیم خلیل در مرز ترکیه است که گفته می شود روزانه ۲میلیون دلار درآمد دارد. علاوه براین براساس قطعنامه ۹۸۶ سازمان ملل حدود ۱۳ درصد عواید «برنامه نفت در برابر غذا» توسط نیروهای سازمان ملل بین کردهای شمال عراق تقسیم می شود، این کمک عمدتاً به صورت جیره های غذایی خشک که شامل برنج، شکر، چای، عدس، نخود و روغن است در اختیار مردم قرارمی گیرد.

شاید یکی از دلایلی که وضع اقتصادی کردهای عراق را نسبت به عرب های این کشور در چند سال اخیر بهبود بخشیده همین موضوع باشد.

«دانا» مسؤول حزب میهنی کردستان عراق در تهران با خوشحالی در این باره به من گفته بود، مردم ما تقریباً نیازی به کارکردن ندارندچرا که همه مایحتاج خود را از سازمان ملل دریافت می کنند برای همین امر مردم ما در مناطق شمال عراق زندگی خوب و خوشی دارند.

به مرز حاج عمران که نزدیک می شویم صف طویلی از کامیون هایی که از کردستان عراق به ایران وارد می شوند توجهم را جلب می کند، یکی از مسؤولان گمرک حاج عمران در این باره می گوید: «تقریباً روزانه ۱۰۰ کامیون از این مرز عبور می کنند که معمولاً عدس و نخود با خود به ایران می آورند و کفش، بیسکویت و رب گوجه به عراق می برند.»
یکی از کردهای «چومان» اولین نقطه مرزی کردستان عراق و حاج عمران در همین باره می گوید: «سازمان ملل آن قدر به ما نخود و عدس می دهد که اضافی آن و یا فرآورده هایی را که با آن تولید می کنیم به ایران می فروشیم.»
وجود تعداد زیادی اسب و قاطر در روستاهای مرزی نشان از رونق بازار خرید و فروش و اجاره قاطر و اسب برای قاچاق کالا به ایران دارد.

آنها می گویند اگر کسی وضعش خوب باشد، خودش چند رأس قاطر می خرد و وارد کار حمل ونقل قاچاق می شود در غیر این صورت باید اجناس را روی کول خود بگذارد و با مشقت زیاد چند کیلومتر راه را برای دریافت ۲ هزارتومان یا ۵ هزارتومان طی کند.

بسیاری از مناطقی که این راه بلدان کوهستان از آن عبور می کنند مین گذاری شده است، اگرچه در کنار این جاده ها علامت های ویژه ای برای مشخص کردن مناطق مین گذاری شده و یا پاکسازی شده وجود دارد، اما راهنمایم مرتب به من می گوید: «مواظب باشید و هرگز وارد این نواحی نشوید» با این همه قاچاقچیان کالا چاره ای جز عبور از آن ندارند و در سالهای گذشته آنقدر این مسیرها را پیموده اند که حالا دیگر هم راههایش را یافته اند و هم ردپای چهارپایانی را برای راهنمایی دیگر قاچاقچیان در دل کوهها به جا گذاشته اند.